Oudheidkundige Vereniging “HERDEREWICH”

ARCHIEF 2011

_________________________________________________________________________________

• OPEN MONUMENTENDAG 2011 - THEMA: NIEUW GEBRUIK-OUD GEBOUW

Het comité Open Monumenten Dag Harderwijk is tevreden over het bezoek en verloop van de dag. Het fantastische weer die dag heeft daar natuurlijk ook aan bij gedragen. Maar bovenal hebben een vijftigtal vrijwilligers deze dag tot een succes gemaakt. Vrijwilligers van de Oudheidkundige Vereniging “Herderewich”, Het Gilde van Stadsgidsen, Stichting Rondeel,

Harderwijker Molenstichting, het Stadsmuseum en eigenaren van particuliere monumenten.

Bovendien hebben een zevental leerlingen van de RSG en het CC Nassau-Veluwe hun beste beentje voorgezet als onderdeel van hun Maatschappelijke Stage. Het was leuk om te ervaren dat jongens en meisjes in de leeftijd van 14-15 jaar, heel wat mans zijn op het gebied van presentatie en spreken in het openbaar. Opvallend was ook, dat verscheidene Harderwijkers vertelden, dat ze die dag op plaatsen waren geweest, die ze nog nooit gezien hadden.

Vermeldenswaard is het bezoekersaantal in de monumenten:

• voormalig Stadhuis - 373
• Krijcokelder - 126
• Vischpoort -185
• Vissershuisje - 126
• Kantongerecht - 217
• Catharinakapel - 218
• Smeepoort - 68
• Stadsmuseum - 175
• Molen de Hoop - 125
• de Snijcamer - 110 en
• oude Synagoge - 75 bezoekers.

_________________________________________________________________________________

• PLAQUETTE OVER DE VISCHPOORT

Het Gilde van Harderwijker Stadsgidsen schenkt de stad Harderwijk en haar bewoners een bijzondere plaquette over de Vischpoort. De plaquette, met onder meer reliëf-afbeeldingen van de poort door de eeuwen heen, krijgt een prominente plek aan de Vischmarkt-zijde van de Vischpoort. De onthulling is zaterdag 10 september om half zes tijdens Open Monumentendag en wordt verricht door wethouder Laurens de Kleine van kunst en cultuur. Het gilde heeft al eerder twee plaquettes laten maken. Er hangt er een aan de rechterzijgevel van de Catharinakapel en de linkerzijgevel van de Grote Kerk. Elk lustrum van het gilde, dat dit jaar vijftien jaar bestaat, vieren de stadsgidsen met zo'n schenking.

De Vischpoort-plaquette, ontworpen door de Limburgse beeldend kunstenaar José Verstappen en vervaardigd door metaalgieterij Sillen & Co, toont een aantal reliëf-afbeeldingen van de eeuwenoude stadspoort zoals die er ooit heeft uitgezien. Een mooi educatief hulpmiddel, meent het Gilde, bij de verhalen die de stadsgidsen over de historie van de Vischpoort vertellen tijdens stadswandelingen. Maar zonder deze uitleg geeft de plaquette, negentig bij zestig centimeter, op zich ook al een heel aardige indruk.

Eén van de reliëf-afbeeldingen toont de Vischpoort eeuwen geleden, toen het nog de Lage Bruggepoort werd genoemd, met stadsmuren en kerktoren gezien vanaf zee. Op andere reliëf-afbeeldingen is de Vischpoort te zien zonder en met de later aangebouwde vissershuisjes, links en rechts van de poort, en met de grote houten trap.

In de Vischpoort zijn de afgelopen decennia opeenvolgende ateliers en kunstgaleries gevestigd geweest. Sinds enkele jaren biedt het monumentale gebouw onderdak aan de Oudheidkundige Vereniging Herderewich en het Gilde van Harderwijker Stadsgidsen, die ook tezamen Open Monumentendag in Harderwijk organiseren.

(BRON: De Stentor 080911)

_________________________________________________________________________________

• HERDEREWICH KIEST NIEUWE VOORZITTER

Leden van de Oudheidkundige Vereniging Herderewich verkozen tijdens de afgelopen ledenvergadering een nieuwe voorzitter. Wietse Goedhart neemt de voorzittershamer over van Jeroen de Jong, die de functie van secretaris zal gaan vervullen. Wietse is niet alleen het jongste bestuurslid, hij is ook de jongste voorzitter van Herderewich sinds de oprichting in 1972.

Wietse is nog niet zolang lid van Herderewich, maar in de korte tijd dat hij er is, heeft hij al veel werk verzet. Als makelaar in onroerend goed bij Midden Nederland Makelaars kent hij Harderwijk goed en is hij al flink verknocht geraakt aan deze mooie stad.

Ook door zijn hobby, het verzamelen van oude ansichten van Harderwijk, weet hij veel van de historie. Hij wil zich blijven inzetten om de vereniging actief te houden. ‘Door voorzitter te worden van Herderewich, kan ik veel te weten komen over deze stad en kan ik me blijven inzetten voor het behoud van de historie en het cultureel erfgoed’ zegt Wietse als hem gevraagd wordt naar zijn ambities. ‘Bovendien willen we de vereniging verjongen, dus mijn leeftijd is wat dat betreft geen bezwaar. We willen een actieve vereniging waar veel onderzoek wordt gedaan en die veel kan organiseren en publiceren’ zegt Wietse.

‘Harderwijk is een historische goudmijn, overal proef je de geschiedenis. Bovendien is die geschiedenis heel gevarieerd, van Gelderse Academie tot Harderwijk als visserijstad, en is het erg boeiend daarmee bezig te zijn. Als voorzitter kan ik terugvallen op een geweldig bestuur en een aantal zeer actieve vrijwilligers, dus ik hoef het niet alleen te doen. Wel zoeken we, om de vele activiteiten te kunnen blijven uitvoeren, nog naar een aantal (jongere) bestuursleden. Vele handen maken namelijk licht werk en als er jongeren zijn met interesse voor de historie van onze boeiende stad hoop ik dat ze zich zullen melden.’ Want zonder vrijwilligers heeft onze actieve vereniging geen bestaan.

_________________________________________________________________________________

• LEVENDE HISTORIE VASTE GAST OP HANZEMARKTEN

Het middeleeuwse kostuumgezelschap ‘Levende Historie’ uit Harderwijk treedt de komende jaarmarkten als gastgezelschap op in de binnenstad. Op de Hanzemarkten, die op 13 juli,

20 juli, 27 juli en 3 augustus in Harderwijk worden gehouden, is op de Smeepoortenbrink telkens een middeleeuwse jaarmarkt. Levende Historie is niet alleen een kostuumgezelschap maar ook theatergezelschap en met enthousiasme wordt invulling gegeven aan de diverse rollen.

Een edelvrouw, een schout, een beul met zijn schavot, middeleeuwse handelaren, muzikanten en minstreels, ze zijn allemaal aanwezig en spelen het middeleeuwse spel met verve.

Tijdens de jaarmarkt zijn er verschillende voordrachten. Zo is er een ‘Openbare terechtstelling’ door de schout, is er een wagenspel ‘De maged van Herderwich’ en als afsluiting een middeleeuwse maaltijd. Ook de ingrediënten daarvan worden op authentieke wijze bereid.

De Smeepoortenbrink vormt een prachtig decor voor dit spektakel, maar het enthousiasme van het gezelschap en de prachtige kleding maken het helemaal af. Op de markt is een verhalenvertelster aanwezig die elk uur een verhaal voorleest uit haar boek, en het is een echte markt waar van alles te koop is, zoals manden, mosterd en bijzondere poeders en drankjes.

Als toeschouwer waan je je terug in de tijd. Het spel speelt zich rond 1560, dus nog voor de reformatie en de Beeldenstorm. Het was een tijdperk waarin de burgerij in opkomst was en waarin allerlei beroepen en ambachten zich voortvarend ontwikkelden. Kunsten als muziek en schilderkunst ontwikkelden zich voorspoedig en kwamen tot grote hoogte. Muziek en dans vormen dan ook een vast onderdeel van de optredens. Ook andere, tijdsgebonden elementen zijn terug te vinden in het spel van Levende Historie en er wordt getracht zoveel mogelijk in overeenstemming met de historische werkelijkheid te spelen.

Levende Historie geeft een unieke kijk op het Harderwijk van de Middeleeuwen en maakt meer indruk dan welk studieboek dan ook. Het is een prachtige en natuurlijke manier om te leren over de historie en om mensen daar enthousiast voor te krijgen. Wie zo enthousiast is dat hij/zij zelf deel wil uitmaken van het gezelschap kan een kijkje nemen op de website.

Er is nog ruimte voor enthousiaste toneelspelers met gevoel voor historie. Levende Historie heeft zich, in de korte tijd van haar bestaan bij historische evenementen al een indrukwekkende plaats verworven in Harderwijk.

Aanvangstijden van de verschillende onderdelen:

11.00 Opening met zang en dans

12.00 Wagenspel de Maged van Herderewich

12.30 Openbare terechtstelling door de schout

14.00 Wagenspel de Maged van Herderewich

14.30 Openbare terechtstelling door de schout

15.30 Middeleeuwse zang en dans

16.00 Wagenspel de Maged van Herderewich

16.30 Openbare terechtstelling door de schout

17.00 Middeleeuwse maaltijd

_________________________________________________________________________________

• HANZEFESTIVAL HARDERWIJK VAN START

Met een historische optocht, een lezing over de betekenis van de Hanze voor Harderwijk en het uitreiken van de eerste Hanze-onderscheiding is in Harderwijk op donderdag 19 mei het eerste Hanzefestival geopend.

De binnenstad, rond het Klooster en Catharinakapel liet een bonte stoet middeleeuwse personages zien, waaronder de graaf en de schout van Harderwijk die met hun eega’s aanschoven in de Catharinakapel. Ze maakten deel uit van het gezelschap ‘Levende Historie Harderwijk’ die hun rol met verve vervulden. In de kapel gaven voorzitter Dim van Rhee en burgemeester John Berends de aftrap voor het Hanzefestival terwijl wetenschapper Job Westraten van de Rijksuniversiteit Groningen een lezing hield over de betekenis van de Hanze voor Harderwijk.

Die betekenis was in de vroege middeleeuwen, dank zij het stapelrecht voor vis, vrij groot, want alle aangevoerde haring uit de Zuiderzee en Noordzee passeerde Harderwijk. De stad werd, samen met Elburg en Kampen, een doorvoerhaven van formaat en speelde een belangrijke rol in de contacten tussen de onderlinge Hanzesteden. Harderwijk nam deel aan oorlogen, bemiddelde bij conflicten en had zitting in een collectief die over toelating van andere steden mocht beslissen. Zo moesten zelfs het machtige Nijmegen en Arnhem toestemming vragen aan Harderwijk om deel te mogen nemen aan het Hanzeverbond. In de latere middeleeuwen speelde Harderwijk geen rol van betekenis meer en werden steden als Amsterdam en Deventer belangrijker. ‘Tegenwoordig wordt, vanuit chauvinistische motieven, het belang van de Hanze nogal eens overschat’ stelde Job Westraten in zijn betoog.

John Berends mocht als initiator van het initiatief rond de Hanze de eerste Hanze-onderscheiding van Dim van Rhee in ontvangst nemen. De burgemeester gaat er in Letland voor pleiten dat Harderwijk in 2031, als het 800 jaar bestaat, gaststad wordt van het Internationale Hanzefestival.

_________________________________________________________________________________

• VERHAAL JOODS VERLEDEN IS NOG LANG NIET AF

Op het Joods Historisch Museum in Amsterdam en het Joods museum in Elburg na, zijn er in Nederland niet veel plaatsen waar men meer te weten komt over Joodse cultuur en geschiedenis, stelt Harderwijker Anton Daniels, nazaat van een Joodse Amsterdamse familie. "Tuurlijk, er zijn her en der synagogen, maar daar stap je niet zomaar binnen." Harderwijk maakt met de vrijdag onthulde herinneringswand in de oude synagoge een inhaalslag en draagt, wat Daniels betreft, de letterlijke betekenis van het woord synagoge uit. "Weet je waar het woord vandaan komt? Het is een Grieks woord het betekent huis van samenkomst."

Onthulling van de nieuwe herinneringswand in de synagoge aan de Jodenkerksteeg

door kunst- en cultuurwethouder Laurens de Kleine. Erik Ennenga (foto) licht een en ander nog eens toe.

Het initiatief om een herinneringswand in te richten is afkomstig van de Harderwijkse Interkerkelijke werkgroep Kerk en Israel. "Veel budget was er niet", legde Erik Ennenga van de werkgroep gisteren in de synagoge uit. Geestdrift, vindingrijkheid en gedrevenheid daarentegen wel. Ennenga heeft Tora-rollen gekocht in Amsterdam. De vitrinekasten komen niet uit Israël maar zijn voor 25 euro per stuk via Marktplaats op de kop getikt. Ennenga kreeg assistentie van Daniels die vorig jaar rond deze tijd met Peter Modder het fotoboek 'Geen Sjabbat meer' presenteerde. De herinneringswand is door creativiteit, vakmanschap en geluk tot stand gekomen. De spulletjes komen volgens Daniels 'overal en nergens vandaan'. "Toen we de herinneringswand inrichtten kwam een vrouw de synagoge ingelopen met een prachtige gebedsmantel." De gebedsmantel met franjes aan de hoeken werd gedragen om Joden aan God en de gebeden te herinneren. De vrouw had die mantel gekocht als souvenir in Israël.

Daniels en Ennenga hebben ook veel hulp gehad van het Joods Historisch Musuem. Op één van de oude foto's van de gebedsruimte was een spreuk te zien in Joods geschrift. Het probleem was dat ze de tekst niet konden thuisbrengen. De vertaaldienst van het museum kon dat wel. "De eerste tekst luidde: Ik heb God altijd voor mij steld. De tweede tekst luidt: 'Houd je aan het onderricht van Mozes'. Peter Modder heeft de tekst in het Hebreeuws vertaald en die prijkt nu boven de herinneringswand. Hoewel Harderwijk, vooral dankzij de Gelderse academie, een vrij rijk Joods verleden kent, is er relatief weinig tastbaars van over anno 2011, constateert Niek de Jong van oudheidkundige vereniging Herderewich. Lammert Postma heeft een aflevering in de museumreeks over de Joodse gemeenschap in Harderwijk geschreven met hulp van De Jong. Hartog Beem, in 1892 geboren in Harderwijk en overleden in 1987, geldt als de nestor van de Joodse geschiedschrijving in Nederland. "Hij heeft de oorlog overleefd maar zijn kinderen niet", vat De Jong samen. Hij vindt de herinneringswand in de synagoge dan ook een zeer waardevolle aanvulling. "De geschiedenis komt tot leven."

Wethouder van cultuur Laurens de Kleine heeft de wand onthuld. "Het is een fantastische toevoeging aan de Harderwijker geschiedenis dat de adem van de Joodse gemeenschap weer voelbaar is", aldus De Kleine. Wat Daniels betreft, blijft het niet bij het fotoboek en de herinneringswand. "Liever nog dan spullen hoor ik de verhalen over de Joodse families.

Gelukkig zijn er nog mensen die ze kennen, de familie Härtz, de Lange, Philips, de familie De Lange. Ik wil de mensen spreken die meer over ze kunnen vertellen om er uiteindelijk ook een boek van te maken."

(BRON: De Stentor 16-04-2011)

_________________________________________________________________________________

• VEEL BELANGSTELLING VOOR LEZING OVER DE FAMILIE HÄRTZ

Een volle Catharinakapel afgelopen dinsdag bij de lezing van Anton Daniëls over de familie Härtz uit Harderwijk. Hartog, Mauritz, Benny en andere leden van de familie werden op een ingetogen wijze belicht en met hen de geschiedenis van het vooroorlogse Harderwijk.

De familie Härtz was oorspronkelijk afkomstig uit Oost Europa en vestigde zich in Harderwijk als ondernemers. Hartog Härtz zat in de ambulante handel, andere leden van de familie hadden zaken in de Luttekepoortstraat en op de Markt. Voor veel oudere Harderwijkers gaf de lezing herkenning van de tijden van weleer.

Veel leden van de Joodse gemeenschap zijn in de oorlog weggevoerd en in de concentratiekampen omgebracht, maar Benny overleefde en had jarenlang een bedrijf in manufacturen. Anton Daniëls deed intensief onderzoek naar de families uit Harderwijk en wil ze met het verhaal hun gezicht terug geven. ‘Het zijn nu namen op een monument, maar achter deze namen gaat een verhaal schuil. Dat verhaal wil ik vertellen en opschrijven zodat het voor het nageslacht bewaard blijft’, zo verklaart Daniëls zijn inzet en passie.

_________________________________________________________________________________

• LEZING “HOE SCHRIJF JE EEN FAMILIEGESCHIEDENIS” IN BIBLIOTHEEK

Ter gelegenheid van de Boekenweek 2011 geeft Marijke Hilhorst, journalist/publicist en specialist in levens- en familieverhalen, een lezing op uitnodiging van Bibliotheek Noordwest Veluwe.

De lezing vindt plaats op 31 maart om 19.30 uur in Bibliotheek Harderwijk, Academiestraat 5. Ieder die geïnteresseerd is in familiegeschiedenissen of levensverhalen, om te lezen of zelf schrijven, is van harte welkom. Toegangskaarten voor de lezing zijn verkrijgbaar aan de balie van Bibliotheek Harderwijk of online te reserveren via info@bibliotheeknoordwestveluwe.nl.

De entreeprijs bedraagt € 6,00 voor bibliotheekleden, € 8,50 voor niet-leden (incl. pauzedrankje).

Biografie Marijke Hilhorst

Marijke Hilhorst (1952, Laren) opgegroeid in een groot katholiek arbeidersgezin werkte na haar studie Nederlands en Literatuurwetenschap als journalist bij NRC Handelsblad, Vrij Nederland en bij de VPRO als redacteur van boekenprogramma’s. Sinds 1987 werkt ze bij opinieweekblad Elsevier en schrijft daarin vanaf 2001 wekelijks een column. In 1999 debuteerde ze met de familiekroniek De vader, de moeder & de tijd.

Ze vervlecht herinneringen aan haar ouders met de geschiedenis van Nederland. In 2008 verscheen Hoe schrijf je familiegeschiedenis?, een praktische hulp voor het schrijven levensverhalen. Haar lezing over en uit eigen werk sluit daarmee aan bij het thema van de Boekenweek 2011 “Curriculum Vitae : geschreven portretten”.

Boekenweek

De Boekenweek 2011 (16–26 maart) zet het levensverhaal centraal met het thema ‘Curriculum Vitae -geschreven portretten’. De populariteit van levensverhalen blijkt uit bestsellers als Het pauperparadijs van Suzanna Jansen en de succesvolle geschreven portretten van Annejet van der Zijl over het leven van Annie M G Schmidt en Bernhard : een verborgen geschiedenis. De vader, de moeder & de tijd van Marijke Hilhorst is de familiegeschiedenis over het leven en de dementie van haar ouders. Meer informatie is te vinden op www.bibliotheeknoordwestveluwe.nl.

_________________________________________________________________________________

• BESTUUR HERDEREWICH UITGEBREID MET TWEE LEDEN

De dringende oproep om zich te melden als bestuurslid heeft gehoor gevonden, want twee nieuwe bestuursleden hebben zich gemeld. Jan Mons wordt de nieuwe secretaris en Henk van Till is algemeen lid van het bestuur geworden. Hierbij stellen ze zichzelf even voor.

Jan Mons

Mijn naam is Jan Mons, 61 jaar oud. Ik ben niet geboren maar wel getogen in Harderwijk en 45 jaar werkzaam (geweest) bij de gemeente Harderwijk als beleidsadviseur. Daarbij natuurlijk ook in aanraking gekomen met de historie van onze stad. Via onder meer bouwvergunningen en bestemmingsplannen maar ook via archeologie. Ik mocht aan de wieg staan van het opstarten van een archeologiebeleid voor de gemeente (beleidsnota’s, archeologische verwachtingenkaart, verankering archeologische waarden in bestemmingsplannen). Archeologie heeft al sinds lange tijd mijn brede belangstelling. Sinds bezoeken aan onder meer Pompeï, Paestum en Efese ben ik overtuigd geraakt van de grote waarde van onze bodemschatten. Ik wil daarnaast ook tijd overhouden voor mijn andere liefhebberijen en hobby’s. Het zijn er veel maar het meest in het oog springen: fietsen, zwemmen, tuinieren en theologie. Al fietsend – meestal met mijn vrouw Greetje of met vrienden – zijn vele Europese landschappen, stadjes en natuurgebieden voorbij gekomen. Ik leg dat alles graag vast op de “gevoelige plaat”. Mijn indruk van “Herderewich” is een actieve en goed lopende vereniging met veel enthousiaste en deskundige leden. Ik hoop als secretaris van uw vereniging maar ook als lid van de werkgroep Archeologie een klein steentje te kunnen bijdragen (of wegdragen) in het belang van de oudheidkunde in Harderwijk. Ik heb er in ieder geval veel zin in!

Henk van Till

Je woonplaats leer je kennen door je te verdiepen in haar geschiedenis. Toen ik negen jaar geleden hier kwam wonen, heb ik direct het boek "Geschiedenis van Harderwijk" gekocht. Als nieuw bestuurslid van Herderewich wil ik graag iets vertellen over mijn eigen geschiedenis. Mijn eigen geschiedenis begint in 1970 (eigenlijk iets eerder) toen ik werd geboren in Appingedam. Na 21 jaar ben ik verhuisd naar Groningen waar ik ondertussen Farmacie studeerde. Mijn interesse voor geschiedenis is pas ontstaan na mijn middelbare schooltijd. De geschiedenislessen over jaartallen, volkeren, landen en oorlogen waren niet echt inspirerend. Persoonlijke en lokale/ regionale geschiedenis spreken mij meer aan. Tijdens mijn studie heb ik onderzoek gedaan naar mijn stamboom en naar mijn familienaam "Van Till" of "Van Til" in het algemeen. En uiteraard heb ik mij verdiept in de geschiedenis van Stad en Ommeland. Na ruim zeven jaar ben ik samen met mijn vrouw Judy van den Berg verhuisd naar Almere, waar ik twee jaar als Apotheker heb gewerkt. Almere heeft een korte geschiedenis. Ik ben daarom al na vier jaar naar Harderwijk verhuisd. Sinds vijf jaar werk ik voor het Ziekenhuis St Jansdal. Vanuit de Ziekenhuisapotheek ben ik verantwoordelijk voor de invoering en het gebruik van alle software die gebruikt wordt bij het voorschrijven en de distributie van geneesmiddelen. Na de geboorte van onze eerste twee kinderen ben ik lid geworden van Herderewich. Nadat ons derde kind naar school ging, heb ik bij het bestuur aangegeven dat ik graag iets zou willen doen voor Herderewich. Ik hoop als (bestuurs)lid de komende jaren iets te kunnen betekenen voor Herderewich of voor de leden van Herderewich.